اگر چه ممکن است بیماری های فیستول مقعدی و شقاق (فیشر) علائم شبیه به هم داشته باشند اما کاملاً دو بیماری مقعدی متفاوت هستند. شقاق مقعدی ترک یا پارگی در بافت مقعد است ولی فیستول زمانی رخ میدهد که یک تونل یا اتصال بین دو عضو یا اندام و پوست ایجاد می شود. هر دو بیماری شقاق یا فیشر و فیستول باعث خونریزی مقعدی میشوند و هر دو دارای درد و سوزش هستند اما باید از یکدیگر جدا شوند و نسبت به هرکدام باید روش درمانی متفاوتی اتخاذ شود. در این مقاله تفاوت فیستول و شقاق و راه تشخیص هر کدام را بررسی میکنیم.
علائم و نشانه ها
همانطور که پیش تر گفتیم ممکن است هر دو بیماری شقاق و فیستول علائم مشابهی داشته باشند اما در این بخش علائم هر کدام را جداگانه بررسی میکنیم تا بتوان دقیق تر در تشخیص بیماری عمل کرد.
عموماً علائم بیماری شقاق به شرح زیر است:
- خونریزی از ناحیه رکتوم (انتهای روده بزرگ)
- درد هنگام دفع مدفوع
- حساسیت در ناحیه مقعدی
- درد شدید پس از اجابت مزاج به مدت چند ساعت
علائم بیماری فیستول مقعدی نیز به شرح زیر است:
- ترشح از فیستول (شامل خون، مخاط یا مایعات دیگر)
- تب
- بی اختیاری (نشتی مدفوع)
- درد در ناحیه مقعد
- احساس درد هنگام رفتن به دستشویی
علت ابتلا به شقاق (فیشر)
- یبوست: مدفوع سفت شده که به سختی دفع می شود
- اسهال: مدفوع شل یا آبکی که می تواند چندین بار در روز رخ دهد
- عفونت های مقاربتی (STIs): عفونت هایی که از طریق تماس صمیمی از فردی به فرد دیگر منتقل می شوند.
- بیماری التهابی روده (IBD): شرایط مزمنی که باعث التهاب در روده ها و سایر قسمت های بدن می شود.
- ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV): سیستم ایمنی را ضعیف می کند
- زایمان: می تواند باعث پارگی یا آسیب به مقعد شود
- سل: عفونت با باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس، که یک علت غیر معمول شقاق است.
علت ابتلا به فیستول
- بیماری کرون: در صورتی که علت فیستول این بیماری کرون باشد با نشانههایی از قبیل درد شکم، اسهال، از دست دادن اشتها، کاهش وزن، تهوع و استفراغ در تشخیص کمککننده خواهد بود.
- دیورتیکولیت: دیورتیکولیت عفونت کیسههای کوچک می باشد که در روده بزرگ قرار گرفته است.
- جراحی در نزدیکی مقعد: آسیب بافتی ناشی از جراحیهای مقعدی یا زایمان سخت میتواند باعث تغییر شکل سلولی و ایجاد فیستول مقعدی شود.
- HIV: بیماری ایدز باعث کاهش سطح ایمنی بدن می شود و فرد را در معرض ابتلا به عفونت قرار میدهد.
- سرطان رکتوم: سرطان رکتوم باعث تغییر شکل سلولی و ایجاد تومور در قسمت انتهایی روده بزرگ (جایی که مدفوع قبل از دفع ذخیره میشود) می شود.
- زخم ناشی از ضربه: ضربه و تروما میتواند با ایجاد تغییر شکل سلولی، ایجاد زخم و آسیب بافتی شود.
- ابتلا به سل: سل میتواند در هر نقطه از بدن از جمله راست روده رخ دهد و باعث آبسه مقعد و فیستول آن گردد.
تفاوت نحوه تشخیص شقاق و فیستول
در نحوه تشخیص دو بیماری شقاق و فیستول روش های تشخیصی همپوشانی دارند. به این معنی که روش های مشترکی برای تشخیص هر دو بیماری وجود دارد.
تشخیص شقاق
- آنوسکوپی: ابزاری به آرامی وارد مقعد می شود تا بافت های آنجا را ببیند.
- کولونوسکوپی: یک لوله منعطف با دوربین و یک چراغ در انتهای آن در رکتوم و به سمت بالا به روده بزرگ وارد می شود.
- پروکتوسکوپی: شبیه به آنوسکوپی است، اما می تواند بیشتر به سمت بالا، فراتر از مقعد، و به سمت راست روده را ببیند.
- سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر: این شبیه به کولونوسکوپی است، با این تفاوت که این ابزار فقط برای دیدن اولین بخش روده بزرگ یعنی کولون سیگموئید استفاده می شود.
تشخیص فیستول
- آنوسکوپی
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT): از اشعه ایکس برای ایجاد تصاویر مقطعی از اندام ها و بافت های شکم استفاده می کند.
- فیستولوگرافی: اشعه ایکس با کنتراست که برای بررسی فیستول استفاده می شود
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): از میدان های مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای گرفتن تصاویر از شکم و لگن استفاده می کند.
- پروکتوسکوپی
- اولتراسوند: از امواج صوتی استفاده می کند.
تفاوت درمان فیستول و شقاق
درمان شقاق مقعدی
- رژیم غذایی: برخی از تغییرات در رژیم غذایی توسط پزشک متخصص توصیه میشود، مانند خوردن غذاهای حاوی فیبر یا مصرف مکمل های فیبر، و نوشیدن آب بیشتر.
- شیوه زندگی: پزشک به جای پاک کردن خود با دستمال توالت بعد از اجابت مزاج، استفاده از آب برای شستشو خود یا استفاده از حمام سیتز (خیساندن کف بدن در ظرف کم عمق با آب گرم) و اجتناب از نشستن بیش از حد طولانی در توالت برای کاهش درد و ناراحتی توصیه میکند.
- داروهای تجویزی: داروهای موضعی شامل نیتروگلیسیرین، مسدودکنندههای کانال کلسیم و کرمهایی هستند که ممکن است با استفاده مستقیم روی مقعد، درد را تسکین دهند.
- جراحی با چاقو: در برخی موارد، زمانی که شقاق با روش های محافظه کارانه تر بهبود نمی یابد، ممکن است از جراحی برای درمان شقاق و جلوگیری از عود آن استفاده شود. این روش معمولا با درد و خونریزی زیادی همراه است و معمولاً دوره نقاهت طولانی مدت دارد.
- جراحی با لیزر: در روش درمان شقاق با لیزر، شقاق بطور کامل درمان شده و بی حس موضعی مانع احساس درد تا 1 روز پس از جراحی با لیزر خواهد شد. این روش به عنوان یکی از بهترین روش های درمانی برای شقاق های پیچیده بشمار میرود.
درمان فیستول
- درمان یا تخلیه آبسه: اگر آبسه قبل از تشکیل فیستول پیدا شود، ممکن است با آنتی بیوتیک درمان شود، که ممکن است پیشرفت به فیستول را متوقف کند. آبسه همچنین ممکن است با تخلیه چرک ایجاد شده از عفونت درمان شود. زهکشی معمولاً به صورت سرپایی انجام می شود.
- ستون ها (Setons): ستون حلقه ای از مواد است که از طریق مجرای فیستول رد می شود. از مواد منعطف مانند سیلیکون، نایلون، ابریشم یا نخ جراحی ساخته شده است. ستون تونل فیستول را باز نگه می دارد تا هر چرک یا مایع دیگری تخلیه شود و فیستول بهبود یابد.
- دارو درمانی: ممکن است از داروهای تجویزی برای کمک به بهبود آبسه و یا فیستول استفاده شود. آنتی بیوتیک ها می توانند به رفع عفونت کمک کنند. اگر فیستول با بیماری دیگری مانند بیماری کرون همراه باشد، درمان بیماری زمینه ای با دارو ممکن است بخشی از روند بهبودی باشد.
- جراحی با چاقو: انواع مختلفی از جراحی ممکن است برای بهبود فیستول استفاده شود که می تواند شامل بستن یک طرف مجرای فیستول یا باز کردن کامل آن و تمیز کردن آن باشد تا بهبود یابد. اگر جراحی با چاقو و تیغ انجام شود، معمولا با درد و خونریزی زیادی همراه است.
- جراحی با لیزر: درمان فیستول با لیزر در میان انواع روش های جراحی بسیار راحت تر و همراه با درد و خونریزی کمتری است. این روش دوران نقاهت کمتری در مقایسه با درمان سنیت با چاقو و تیغ دارد. به همین دلیل روش محبوبی تلقی میشود.
نتیجه گیری
با توجه به آنچه که گفته شد، بیماری های شقاق یا فیشر و فیستول مقعدی ممکن است نشانه های شبیه به یکدیگر داشته باشند اما دلایل بروز هر کدام متفاوت است و از آنجایی که ساختار و ماهیت منحصربفرد خود را دارند، باید درمانی مجزا و متفاوت نیز داشته باشند. بر این اساس ابتدا باید تشخیص بیماری درست صورت گیرد تا درمان مناسب شقاق یا فیستول آغاز شود.
منابع
https://www.verywellhealth.com/anal-fissure-vs-fistula-6504169