بیماری فتق چیست؟ از علائم تا درمان

فتق یا هرنی یک وضعیت پزشکی است که در آن بخشی از یک عضو یا بافت از بدن دچار تورم و بیرون زدگی از محل قرار گیری اصلی خودش می‌شود. بیماری فتق معمولاً در اثر ضعف یا پارگی عضلات و قرار گرفتن در یک جایگاه غیر طبیعی ایجاد می‌شود. فتق انواع مختلفی داشته و در اغلب موارد در ناحیه شکمی، دچار بیرون زدگی می‌شود. همچنین در نواحی تحتانی بدن یعنی لگن و کشاله ران نیز ممکن است دیده شود. فتق‌هایی که در کشاله ران، زیر شکم و یا بیضه به وجود می‌آیند، کمی درد و ناراحتی را نیز به همراه خواهند داشت.

اگر می‌خواهید بدانید که “بیماری فتق دقیقاً چیست؟ چه علائمی دارد و چطور می‌توان آن را درمان کرد؟” به شما پیشنهاد می‌کنیم، که تا انتهای این مقاله همراه ما باشید تا هر آنچه لازم است درباره بیماری فتق بدانید را به شما بگوییم.

بیماری فتق چیست؟

شکم شما از عضلات، بافت‌ها و ماهیچه‌هایی بسیار قوی تشکیل شده است. اما اگر این عضلات دچار ضعف شوند و نتوانند به خوبی از اندام‌های داخلی در بدن شما محافظت کنند، امکان دارد که بیرون زدگی فتق را به وجود بیاورند. در واقع فتق به بیرون زدگی اندام‌های داخلی بدن از یک سوراخ یا قسمتی از بافت شکم گفته می‌شود که دچار ضعف عضلانی شده باشد. این اتفاق باعث می‌شود تا محتویات داخلی شکم و بدن شما به راحتی به سمت بیرون حرکت کنند و برآمدگی‌های فتق را به وجود بیاورند.

فتق‌ها انواع مختلفی دارند و در جایگاه‌های متنوعی از بدن دچار بیرون زگی می‌شوند. با این حال شایع‌ترین نوع از بیماری فتق، فتق ناحیه شکم یا کشاله ران است.

درصد شیوع بیماری فتق یا هرنی چقدر است؟

با توجه به تحقیقاتی که انجام شده است، انواع بیماری‌های فتق با توجه به جنسیت و محل زندگی افراد؛ درصد شیوع متفاوتی داشته و هر یک به شرح زیر هستند:

• فتق‌های برشی به طور عمده 10 درصد از افراد را به خود گرفتار می‌کند.
• 10 درصد از جمعیت نیز ممکن است که به سایر فتق‌ها (هرنی‌ها) مبتلا شوند.
• فتق مغبنی در حدود 25 درصد از تمام مردان و یا نوزادان تازه متولد دیده می‌شود.
• فتق‌های مادرزادی به خصوص فتق ناف، حدود 15 درصد از نوزادان را به خود گرفتار می‌کند.
• فتق هیاتال در ایالات متحده آمریکا حدود 20 درصد از افراد، و همچنین 50 درصد از افراد بالای 50 سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

 در صورت داشتن هرگونه ابهام و یا سوالی درباره بیماری فتق در انتهای همین صفحه (بخش کامنت) سوالتان را مطرح نمایید. کلینیک لیزر شفا در اولین فرصت پاسخگوی سوالات شما خواهد بود.

برخی از رایج‌ترین مکان‌های بروز فتق در کودکان و بزرگسالان کدامند؟

شما ممکن است در نواحی زیر از بدن خود دچار بیرون زدگی فتق شوید:

• در امتداد خط میانی شکم
• در کشاله ران و از طریق دیواره پایینی شکم
• در قسمت پایین قفسه سینه و از طریق دیافراگم
• در عضلات شکم و از طریق یک برش قبلی حاصل از جراحی

ضعف عضلات شکم و لگن و وجود یک سوراخ بسته نشده در اندام‌های داخلی شما، عاملی مهم و تاثیر گذار در بروز بیماری فتق می‌باشد.

انواع مختلف بیماری فتق چیست؟

بیماری فتق می‌تواند انواع و اقسام گوناگونی داشته باشد که برخی از آن‌ها عبارتند از:

فتق دیافراگم مادرزادی (Congenital Diaphragmatic Hernia):

بیماری فتق دیافراگمی که به صورت مادرزادی و از بدو تولد در کودکان و نوزادان وجود دارد، یک بیماری جدی بوده که می‌تواند برای کودکان و نوزادان شما ناراحتی ایجاد کند. در فتق مادرزادی دیافراگم، بیرون زدگی‌ها می‌توانند به سمت اندام‌های شکمی و ریه شما حرکت کند.

فتق یا هرنی اینگوینال (Inguinal Hernia):

فتق اینگوینال، فتق هرنی و یا فتق مغبنی از شایع‌ترین انواع بیماری فتق هستند که در مردان شیوع بیشتری نسبت به زنان دارد. همچنین فتق کشاله ران تقریباً، 75 درصد از کل بیماری‌های فتق را تشکیل می‌‌دهد. فتق اینگوینال زمانی اتفاق می‌افتد که، قسمتی از روده شما از طریق یک سوراخ بسته نشده در ناحیه کشاله ران دچار بیرون زدگی شود. کانال مغبنی که به فتق اینگوینال مبتلا می‌شود، در ناحیه کشاله ران قرار دارد. این کانال در مردان محل ورود طناب اسپرماتیک از شکم به سمت کیسه بیضه بوده و در زنان نیز، یک رباط یا بافت نگه دارند رحم در جای خود می‌باشد.

فتق شکمی (Ventral Hernia):

فتق شکمی به تمامی فتق‌هایی گفته می‌شود که از طریق دیواره جلویی شکم دچار بیرون زدگی شود. به عنوان مثال فتق نافی و حتی فتق برشی، زیر مجموعه‌هایی از بیماری فتق شکمی هستند. همچنین یکی دیگر از انواع بیماری‌های هرنی شکم، “فتق اپی گاستر” است که در بالای ناف ایجاد می‌شود.

فتق پرینه (perneal Hernia):

بیرون زدگی هرنی در پرینه زمانی اتفاق می‌افتد که اندام‌ها یا بافت‌های داخلی در ناحیه پرینه، از سوراخی داخلی در عضلات ضعیف شده کف لگن دچار بیرون زدگی شود. فتق پرینه بسیار نادر است و کمتر کسی به این نوع از بیماری فتق مبتلا می‌شود.

فتق فمورال (Femoral hernia):

فتق فمورال یکی از انواع بیماری‌های فتقی است که شیوع کمتری نسبت به هرنی اینگوینال دارد. فتق فمورال یکی از انواع فتق کشاله ران است که در کانال فمورال در زیر کانال اینگوینال در کشاله ران قرار دارد. بافت فتق فمورال امکان دارد به صورت خود به خود از بین برود.

فتق برشی (Incisional Hernia):

بیماری فتق برشی زمانی رخ می‌دهد که این بافت، از طریق برش قبلی که در اثر جراحی در دیواره شکم وجود دارد؛ یک برآمدگی را در ناحیه شکمی ایجاد کند. بیماری فتق برشی یکی از رایج‌ترین عوارض جانبی ناشی از جراحی‌های شکمی است.

فتق بیضه (Testicular Hernia):

بیماری فتق در ناحیه بیضه در مردان اتفاق می‌افتد. این عارضه زمانی به وجود می‌آید که بخشی از روده یا بافت شکم، از یک نقطه ضعیف به سمت دیواره شکمی برود و در مسیر کانال اینگوینال در کشاله ران قرار بگیرد. برآمدگی فتق در بیضه حین لمس کردن تشخیص داده شده و می‌تواند درد و ناراحتی را به همراه داشته باشد.

فتق ناف (Umbilical Hernia):

فتق ناف در کودکان و بزرگسالان زمانی اتفاق می‌افتد که قسمتی از روده شما از دیواره شکم و در سوراخی نزدیک به ناف، به سمت بیرون حرکت کند و دچار بیرون زدگی شود. اغلب نوزادان از بدو تولد، در اثر ضعیف بودن عضله‌های دیواره شکمی‌شان، ممکن است که به فتق ناف مبتلا شوند. زنان بیشتر از مردان مستعد ابتلا به فتق ناف هستند. همچنین اگر در شرایط زیر قرار داشته باشید، ریسک بروز فتق ناف در شما بیشتر خواهد بود:

• اضافه وزن داشته باشید.
• در دوران حامگلی به سر ببرید.
• سرفه‌های طولانی مدت داشته باشید.
• استفراغ‌های مکرر همراه با فشار دارید.
• به صورت مداوم و طولانی مدت یبوست دارید.
• مقدار زیادی مایع شکمی (بیماری آسیت) را داشته باشید.

فتق هیاتال (Hiatal Hernia):

فتق هیاتال یکی دیگر از انواع رایج بیماری هرنی می‌باشد. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که دهانه دیافراگم شما باز شود و قسمت بالای معده شما از طریق سوراخ فتق، به سمت قفسه سینه شما فشار بیاورد و دچار بیرون زدگی شود.

علائم بیماری فتق چیست؟

لیستی از علائم و نشانه‌هایی که ممکن است از بیماری فتق تجربه کنید عبارتند از:

احساس درد و ناراحتی:

افرادی که به فتق مبتلا می‌شوند، ممکن است در محل بیماری احساس درد و ناراحتی ناشی از بیرون زدگی فتق را داشته باشد. درد بیماری فتق معمولاً به مرور زمان شدت پیدا کرده و بیشتر می‌شود. همچنین هنگامی که خم می‌شوید و به محل بیرون زدگی فتق فشار می‌آورید، درد و ناراحتی آن بیشتر خواهد شد.

تورم و برآمدگی:

نشانه دیگری که ممکن است در طول بیماری فتق تجربه کنید، یک توده و برآمدگی متورم است. در اغلب موارد زمانی که به این برآمدگی دست می‌زنید، حس درد شما بیشتر شده و فشاری بر روی ناحیه بیرون زده از فتق را احساس خواهید کرد.

در صورتی که نیاز به مشاوره رایگان در زمینه بیماری ها مقعدی و بیماری‌های گوارشی دارید، می‌توانید به صورت آنلاین از طریق واتساپ یا تلگرام دکتر داوود تاجبخش در تماس باشید یا با استفاده از شماره های مندرج در سایت با ایشان تماس حاصل فرمایید.

مشکلات گوارشی:

در برخی از موارد فتق‌ها می‌توانند در مسیر مجاری گوارشی به وجود بیایند و در این مجراها تنگی را به وجود بیاورند. علائم گوارشی که با فتق کشاله ران ممکن است تجربه کنید، شامل درد شکمی و ترشح اسید معده هستند.

به طور کلی بیماری فتق علائم و نشانه خاصی به جز بیرون زدگی را ندارد. با این حال با توجه به نوع فتقی که به آن مبتلا شدید و همچنین شدت بیماری، علائم و نشانه‌های گوناگونی را ممکن است تجربه کنید. در بسیاری از موارد هنگام خندیدن و یا گریه کردن، چه در بزرگسالان و چه در کودکان؛ احتمال درد گرفتن بیرون زدگی فتق وجود خواهد داشت. همچنین دقت داشته باشید که فتق در هر عضوی که باشد، بعد از دراز کشیدن به داخل برمی‌گردد به طوری که انگار هیچ مشکلی وجود نداشته است.

آیا علائم و نشانه‌های بیماری فتق در زنان با مردان تفاوتی دارد؟

خیر. با این حال در برخی موارد استثناهایی وجود دارد. به عنوان مثال در فتق کشاله ران در مردان ممکن است به جای آنکه دقیقاً در ناحیه کشاله دچار بیرون زدگی شود، به سمت اندام‌های جنسی به خصوص بیضه‌ها حرکت کند و دچار بیرون زدگی در این ناحیه شود.

همچنین در فتق فمورال در زنان، ممکن است دردی زیاد و غیر قابل تشخیص را به همراه داشته باشد.

آیا بیماری فتق خطرناک است؟

خیر. بیماری فتق به طور کلی خطرناک نیست. اما اگر درمان نشود و شدت آن بیشتر شود، امکان اینکه خطرساز شوند وجود خواهد داشت. بیماری هرنی یا فتق زمانی جدی و خطرناک می‌شود که از سوراخی در دیواره شکم و یا کشاله ران بیرون بزند و نه به کمک فشار دست پزشک و نه به صورت خود به خودی، نتواند به داخل برگردد. همچنین یکی دیگر از خطرات بیماری فتق، نکروز یا مرگ بافت است که با قطع جریان خون و سیاه شدن برآمدگی همراه خواهد بود.

در صورتی که فتق کشاله ران یا فتق ناف در نوزادان، زنان و مردان به صورت خود به خود و یا به کمک جا انداختن قابل درمان نباشد؛ احتمال اینکه نیاز به جراحی داشته باشد بسیار بالا خواهد رفت.

علت ایجاد بیماری فتق چیست؟

همانطور که قبل تر هم اشاره شد، یکی از مهم‌ترین علل ایجاد بیرون زدگی‌های فتق؛ ضعف عضلات است. یعنی اگر عضلات شکم، کشاله ران و لگن شما ضعیف باشند، ممکن است حین ورزش کردن و یا جا به جایی اجسام سنگین؛ بخشی از روده یا بافت‌های داخلی بدن شما دچار بیرون زدگی شود.

از جمله دلایلی که سبب بروز بیماری فتق می‌شوند، عبارتند از:

• بارداری
• افزایش سن
• اضافه وزن و چاقی
• یبوست شدید و مستمر
• سرفه‌های مزمن و شدید
• نقص مادرزادی در عضلات شکم
• بلند کردن اجسام و وسایل سنگین
• ضعیف بودن عضلات و دیواره شکم
• آسیب‌ها و تروماهای گذشته ناشی از جراحی‌های شکمی

نه تنها اضافه وزن و یا حاملگی در زنان، بلکه دلایل زیر هم می‌توانند علتی برای بروز انواع فتق باشند:

• فیبروز کیستیک در زنان
• مصرف سیگار و دخانیات
• سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری فتق
• سرفه‌های مکرر همراه با اعمال فشار بر روی شکم

علت ابتلا به بیماری فتق در نوزادان چیست؟

در صورتی نوزاد شما از بدو تولد و به صورت مادرزادی به بیماری فتق مبتلا می‌شود که:

• بیضه‌های نزول نکرده داشته باشد.
• نارس یا زودتر از موعد به دنیا بیاید.
• دیسپلازی مادرزادی در لگن داشته باشد.
• اختلالی در بافت همبند خود داشته باشد.
• مشکلاتی در دستگاه ادراری و تناسلی خود داشته باشد.

عوامل خطر ساز در افزایش ریسک ابتلا به بیماری فتق چیست؟

در صورتی که در شرایط فیزیکی و جسمانی زیر به سر می‌برید، ریسک ابتلا به بیماری فتق در شما بیشتر خواهد شد:

• ایستادن طولانی مدت
• سابقه جراحی شکمی و یا لگن
• بارداری به خصوص بارداری‌های مکرر
• سرفه‌های مزمن در اثر آلرژی و یا عطسه کردن
• چاقی مزمن با شاخص توده بدنی (BMI) بیشتر از 30
• شغل و یا فعالیت‌هایی همراه بابلند کردن اجسام سنگین
• یبوست مزمن همراه با زور زدن و فشار آوردن بیش از حد

راه‌های تشخیص بیماری فتق چیست؟

تشخیص بیماری فتق چندان کار سختی نبوده و به کمک یک معاینه فیزیکی ساده توسط پزشک متخصص امکان پذیر خواهد بود. با توجه به محل ایجاد برآمدگی و نوع بیماری فتقی که به آن مبتلا شده‌اید، پزشک معاینات مخصوص به تشخیص بیماری فتق را انجام خواهد داد. معمولاً معاینه دستی و فشار دادن فتق مطمئن ترین روش برای تشخیص این بیماری است. اگر فتق درد داشته باشد و با دست زدن به آن به سمت داخل حرکت کند، بیماری فتق تشخیص داده خواهد شد.

با این حال در تشخیص برخی از فتق‌ها ممکن است معاینه بالینی کفایت نکند و نیاز به تصویر برداری همچون سی تی اسکن (CT Scan)، برای بررسی بیرون زدگی فتق وجود خواهد داشت.

انواع روش‌های درمان بیماری فتق

حتماً برای شما این سوال پیش آمده است که آیا برای درمان بیماری فتق نیاز به جراحی داریم؟ می‌توان گفت که جراحی بیماری فتق وابسته به نوع بیماری شماست. یعنی اگر شدت بیرون زدگی کم باشد نیازی به جراحی نبوده و تنها به کمک جا انداختن فتق با دست توسط پزشک، این بیماری درمان خواهد شد. اما اگر شدت بیرون زدگی توده‌های فتق زیاد باشد و ریسک بروز نکروز بافت بالا باشد، ممکن است نیاز به جراحی برای درمان این بیماری داشته باشید.

به طور کلی 3 روش برای درمان و جراحی بیماری فتق وجود دارد که به شرح زیر هستند:

۱. تغییر سبک زندگی و نحوه تغذیه:

اگر شدت بیماری فتق در نوزادانو بزرگسالان کم باشد، می‌توان تا حد زیادی آن را به کمک ایجاد تغییر در سبک زندگی درمان کرد. به عنوان مثال علاوه بر رعایت رژیم غذایی نیاز است تا:

• از اضافه وزن و چاقی جلوگیری کنید.
• از کمپرس سرد روی فتق استفاده کنید.
• برای تقویت عضلات و ماهیچه‌های شکم و لگن ورزش کنید.
• از دراز کشیدن و یا خم شدن بلافاصله بعد از غذا خودداری کنید.

۲. درمان دارویی بیماری فتق:

درمان دارویی بیماری فتق به صورت خودسرانه امکان پذیر نیست و حتماً بایستی که توسط پزشک متخصص، داروهای مورد نیاز برای درمان تجویز شود. داروهای کاهنده درد و تورم از جمله داروهایی هستند که پزشکان برای درمان درد و تورم برآمدگی فتق تجویز می‌کنند.

۳. جراحی بیماری فتق به صورت تهاجمی و یا کم تهاجمی:

به طور کلی جراحی فتق به دو روش صورت می‌گیرد که هر کدام به شرح زیر هستند:

جراحی ترمیم فتق (Hernia Repair Surgery)

این عمل جراحی یکی از رایج‌ترین عمل‌های جزئی برای درمان فتق به شمار می‌رود. جراحی ترمیمی فتق عوارض خاصی ندارد و به راحتی انجام می‌شود. در عمل جراحی برای ترمیم فتق، بیمار بیهوش شده و جراح در نزدیکی برآمدگی برشی ایجاد می‌کند. سپس فتق بیرون زده را به سر جای خود بر می‌گرداند و محل جراحی را بخیه می‌زند.

اغلب جراحان فتق می‌توانند برای جراحی ترمیم فتق، از روش‌هایی کم تهاجمی استفاده کنند تا نیازی به ایجاد برش‌های بزرگ و جراحی‌های سنگین نباشد. اگر درمان بیماری فتق به کمک جراحی کم تهاجمی انجام شود، برش‌های کوچک‌تری روی بدن زده شده، عمل سریع‌تر انجام می‌شود و درد کمتری هم دارد.

جراحی لاپاراسکوپی فتق (Laparoscopic Surgery)

در این روش برای جراحی از دستگاه لاپاراسکوپی که یک لوله باریک حاوی دوربین است، انجام می‌شود. جراحی لاپاراسکوپی فتق روشی کم تهاجمی برای درمان این بیماری به شمار می‌رود. برای عمل فتق به روش کم تهاجمی، برش کوچکی زده می‌شود و لوله لاپاراسکوپ وارد بدن خواهد شد. این لوله یک بازوی رباتیک به شمار می‌رود که جراحی فتق را به راحتی انجام داده و بعد از عمل، درد و خونریزی کمتر و زخم جراحی بسیار کوچک‌تری را به همراه خواهد داشت.

درمان فتق ناف مادرزادی چگونه است؟

فتق ناف مادرزادی اغلب در طول رشد کودک به طور خود به خودی بسته می‌شود. اما گاهی اوقات احتمال این وجود دارد که شدت بیماری فتق به قدری زیاد باشد که نیاز به جراحی وجود داشته باشد. اغلب جراحان و پزشکان برای درمان فتق ناف مادرزادی از جراحی‌های کم تهاجمی استفاده می‌کنند تا هم درد کمتری به همراه داشته باشد و هم بعد از عمل، جای زخم زیادی روی بدن کودک باقی نماند.

اگر بیماری فتق در زنان و مردان درمان نشود چه می‌شود؟

با توجه به نوع بیماری فتقی که درگیر آن هستید، عوارض متفاوتی را به دنبال عدم درمان تجربه خواهید کرد که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• تب
• احساس حالت تهوع
• توقف خونرسانی به بافت هرنی
• نکروز بافت یا سیاه شدن برآمدگی
• احساس درد و ناراحتی در شکم یا کشاله ران
• رفلاکس مزمن اسید معده در اثر فتق هیاتال
• توقف رشد اندام‌های جنین در اثر فتق مادرزادی دیافراگم

تشخیص به موقع این بیماری تاثیر زیادی بر روی تسریع روند درمان می‌‌گذارد. پس بهتر است تا برای جلوگیری از بروز عوارض عدم درمان بیماری فتق، به دنبال درمان سریع و قطعی این عارضه بعد از تشخیص بیماری باشید.

عوارض جانبی جراحی بیماری فتق چیست؟

برخی از عوارض جانبی که بعد از عمل بیماری فتق ممکن است تجربه کنید عبارتند از:

• مشکل در دفع ادرار
• عفونت زخم جراحی
• درد مزمن کشاله ران
• خونریزی بیش از اندازه
• واکنش و حساسیت بدن به داروی بیهوشی

طبق آمارها و تحقیقات، معمولاً 10 درصد از افرادی که جراحی ترمیم فتق کشاله ران انجام می‌دهند، درد مزمن کشاله ران را حتی بعد از جراحی احساس می‌کنند. علت احساس این درد، حساسیت زیاد اعصاب در ناحیه کشاله ران گزارش شده که به مرور زمان، بهبود پیدا خواهد کرد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر احساس درد و ناراحتی در ناحیه کشاله ران، اطراف بیضه، شکم و یا ناف خود دارید و همچنین یک توده بیرون زده از این نواحی را مشاهده می‌کنید؛ بایستی که در اولین فرصت به پزشک متخصص مراجعه کنید.

اگر می‌خواهید بیماری فتق شما سریع درمان شود و پیشرفت نکند تا به سایر ارگان‌ها و اندام‌های داخلی بدن شما آسیبی نزند، بایستی به محض دیدن علائم و نشانه‌های بیماری فتق به پزشک یا دکتر متخصص فتق مراجعه کنید و هرچه سریع‌تر درمان‌های مربوطه را شروع کنید.

کلینیک لیزرشفا، تخصصی‌ترین کلینیک لیزر بیماری‌های مقعدی در تهران

مجموعه کلینیک لیزرشفا با بیش از 17 سال سابقه درمان و معالجه انواع بیماری‌های مقعدی از جمله بواسیر (هموروئید)، کیست مویی، شقاق مقعدی و … به کمک لیزرهای پرتوان؛ به عنوان بهترین و تخصصی‌ترین کلینیک لیزر در تهران به شمار می‌رود.

کلینیک لیزرشفا با مدیریت دکتر داوود تاج بخش برای اولین بار در تهران و کشور ایران متد درمان بیماری‌های مقعدی با لیزر را در پیش گرفتند. ایشان بهترین و پیشرفته‌ترین دستگاه‌های لیزر CO2 و فرکشنال خارجی را وارد کشور ایران کردند و به کمک کادر پزشکی مجرب آقا و خانم خود، شروع به درمان و معالجه انواع بیماری‌های مقعدی کردند.

شما می‌توانید برای بهره مندی از خدمات کلینیک لیزر شفا، با شماره‌های کلینیک تماس بگیرید و یا از طریق فرم رزرو اینترنتی، نوبت درمان و معاینه خود را تعیین کنید.